Equitherapeut Ulrike Thiel

Bij het gebruik van paarden in de psychotherapie (PTP) gaat men uit van verschillende therapeutische theorieën (zoals Gestalt, Analytische psychotherapie, Psychodynamische modellen, Individualpsychologie volgens C.G.Jung, Lichaamsgerichte psychotherapie, Gedragstherapie, Cliënt-centered therapie, Systeemtherapie, Biodynamica, Psychomotorische therapieën, Psychologische psychotherapie). De keuze voor de juiste therapeutische theorie is afhankelijk van de achtergrond van de therapeut, het instituut waar deze therapieën plaatsvinden en de doelgroep.

De functie van het paard binnen het therapeutische proces en de toegepaste hippische techniek worden aangepast aan het daaraan ten grondslag liggende therapeutische model en de toegepaste therapeutische  interventietechnieken. De met hulp van het paard te bereiken gewenste cliëntenreacties richten zich dan precies op het individuele therapiedoel. Ze kunnen, hoe paradoxaal dat klinken mag, zich tussen de twee polariteiten bevinden zoals:

•          losmaken van spieren (ontspanning) v. spiertonus verhogen (activeringsniveau)

•          blokkades bewustmaken v. blokkades weghalen

•          almachtsideeën verstoren v. zelfvertrouwen opbouwen

•          grenzen leren kennen v. helpen grenzen te verleggen

•          dubbele boodschappen ontmantelen

•          faciliteren v. confronteren

•          individuele onvoorspelbaarheid van andermans reacties helpen tolereren v. andermans reacties voorspelbaar maken

•          lichaamstaal bewust maken v. lichaamstaal relativeren

De analoge communicatie met het paard en het fysieke aspect in de omgang en het bewegen met het paard geven extra mogelijkheden voor therapeutische doelen zoals:

•          incongruentie tussen lichamelijk en verbaal gedrag ontmantelen

•          harmonie van het lichaam en lichaamsgevoelens bewust maken

•          verbale uitingen bevorderen, gevoelig maken voor plaats in de ruimte

•          emoties en impulsen, via het lichaam emoties opsporen en toelaten

•          het lichaam in de voorgrond van zelfexploratie stellen

•          vanuit ontspanning de geest laten "wandelen".

Zo kunnen blokkades en allerlei "verduisteringsmechanismen" die in verbale therapieën moeilijk te overwinnen zijn, makkelijker omzeild worden.

De therapeutische interventietechnieken om deze doelen te bereiken variëren sterk en zijn afhankelijk van het onderliggende concept. Een aantal mogelijk concepten zijn:

•          bewegings- en houdingscorrecties

•          non-verbale technieken

•          werken met beelden

•          modelleren

•          cliënt-centered

•          steunende interventies

•          openleggende  interventies

•          confronterende interventies

•          technieken afkomstig vanuit de biodynamica

•          van de Feldenkrais methodiek

•          de Alexander techniek

•          de methode van Sally Swift

Daarom variëren ook de opleidingseisen die aan de therapeut (en indien van toepassing de hippische co-therapeut) en het paard worden gesteld. Daarbij maakt men in hippische zin op verschillende manieren gebruik van het paard, waaronder bijvoorbeeld:

•          loslopend in de kudde in de weide

•          loslopend in paddock of hal

•          loslopend in contact met de therapeut of cliënt

•          aan de longe of onder de man

•          met en zonder zadel

•          bestuurd door therapeut, hippoloog, of cliënt

•          aan de lange teugel bestuurd door de therapeut

•          aan de handteugel bestuurd door cliënt

 Omdat de functie van het paard binnen het therapeutische proces niet gekoppeld is aan "paardrijden" (in het zadel zitten en het paard besturen) in de letterlijke zin, spreekt men daarom ook niet meer over therapeutisch  paardrijden maar over Equitherapie (dit begrip staat voor: mensen die psychische en/of fysieke problemen hebben planmatig helpen door middel van het paard). Dit betekent, dat het paard bewust binnen het therapeutische  proces wordt ingezet en daar een centrale functie vervult. Men werkt in een soort driehoeksrelatie tussen therapeut, paard en cliënt, waarbij de functie van de interactie en de relatie tussen de cliënt en het paard binnen het therapeutische proces sterker wordt naar mate de therapeut zelf meer naar de achtergrond stapt, om het proces te begeleiden.

Tijdens Orthopedagogisch Voltigeren schept men de mogelijkheid voor gestructureerd omgaan en  oefenen met het paard voor: kinderen en jeugd om de ontwikkeling doelgericht te bevorderen en/of vaardigheden te verbeteren, eigen mogelijkheden en grenzen te leren kennen en het omgaan met zichzelf en anderen in de beweging en sociale situaties te oefenen. In het bijzonder kan orthopedagogisch voltigeren ook toegepast worden bij kinderen met waarnemingsstoornissen , psychosociale of motorische problemen, verschillende vormen van ADHD, autistoforme problematieken en partiële leerproblemen.

Bij OPV worden gymnastische en voltigeoefeningen, waarnemings- en reactieoefeningen en bewegingsspelletjes op en met het aan de longe lopende voltigepaard uitgevoerd. In een groep zitten maximaal 4 kinderen, deze groep is dus kleiner dan bij het sportieve voltigeren, omdat elke deelnemer de kans moet hebben om “ individuele bevorderingen” te kunnen maken.

Gehandicapte mensen wordt tijdens OPV de mogelijkheid geboden senso-motorieke gewaarwoordingen te beleven in de actieve omgang met het paard en hun eigen lichaam, met de andere groepsleden en andere personen en objecten. Met steeds meer opgedane ervaringen worden steeds ingewikkeldere en complexere moeilijkere handelingen en handelingskettingen en oefeningen mogelijk. Dit betekent een steeds vaker plaatsvindende stabilisering en bovendien verruiming van de eigen senso-motorische repertoires en mogelijkheden. In elke oefening vind d.m.v. de beweging van het paard een permanente wisseling tussen indrukken opgedaan met de zintuigen en motorische response door reactief en bewust bewegen plaats. Naast deze individuele gebeurtenissen vindt ook nog het leren binnen het groepsverband en groepsproces plaats op de volgende terreinen: 

•          sensorisch

•          motorisch

•          emotioneel

•          sociaal

•          cognitief

In de relatie tussen cliënt, paard, longeur, voltigepartner en de gehele groep vindt permanente wisselwerking plaats b.v. tijdens het poetsen, door gezamenlijke observatie van het paard en zijn gedrag, bij bewegingsspelletjes. De bepaling van de volgorde, het maken van afspraken,

het plannen en realiseren van doelen, het op creatieve manier plannen en realiseren van verschillende variaties van voltiegeoefeningen en spelletjes bieden bijna niet voor te stellen mogelijkheden voor sociaal-emotionele leerprocessen. Waarnemingsproblemen, motorische disfuncties, cognitieve ervaringsdeficiënten en communicatieve stoornissen kunnen zo worden verminderd al dan niet verholpen.   

Afsluitend moet worden opgemerkt, dat bij al deze leermogelijkheden en “ervaringbiotoopjes” het paard zelf met zijn aardspecifieke gedragspatronen voor de cliënten de grootste aantrekkingskracht uitoefent. De vreugde om bij het paard te mogen zijn, het paard te mogen aaien, met hem te knuffelen, hem te poetsen, voor hem te zorgen, met hem samen iets te mogen beleven, door hem gedragen te worden etc. Dit staat steeds op de voorgrond en zorgt voor de uitermate positieve

randvoorwaarden om het leren in de uitermate boeiende omgeving van stal, weide, poetsplaats en rijbak als positief te beleven. Hierdoor wordt vaak pas de bereidheid zich aan bepaalde ervaringen over te geven en de motivatie voor het doorgaan tot over tot nu bestaande barrières of  blokkades heen bereikt.

Tijdens een individuele intake, waaraan ouders en ook andere hulpverleners betrokken zijn wordt gezamenlijk een doelstelling geformuleerd en wordt bekeken of het zinvol is met individuele of groepstherapie te beginnen.